Buitengaats

Vandaag bij Wilfred een bericht over het wezen en de wording van e-Learning. Het wezen van e-Learning (1.0) staat nog steeds ver af van de e-Learning in wording (2.0). Of zoals Wilfred het formuleert: hetgeen wordt beleden (‘espoused theory’) staat ver af van de praktijk (‘theory in use’). Geïnspireerd door de recente Online Educa vraagt hij zich af of alle daar gedeelde beelden en opvattingen niet te ver van de praktijk staan. Een terechte vraag die mij ook wel eens bekruipt als het weer eens over competentiegericht onderwijs gaat.

Wilfred memoreert dat de verschuiving van e-Learning 1.0 naar 2.0 vooral te maken  heeft met de vraag van 21-ste eeuwse werknemers naar (hulp)middelen die nodig zijn bij het oplossen van complexe problemen. Hij stelt vervolgens dat ‘standaard cursussen en trainingen’ niet toereikend zijn om deze problemen op te lossen. Een vreemde redenering! Want scholing is immers niet bedoeld om (complexe) problemen op te lossen maar om oplossingsstrategieën en tools aan te reiken. Scholing equipeert de werknemer van de 21-ste eeuw om in de toekomst complexe problemen op te kunnen lossen!

Wilfred stelt verder dat web 2.0-technologie zich goed leent voor informeel en samenwerkend leren en, zo sluit hij zijn bericht af, een bijdrage kan leveren aan het oplossen van leervraagstukken van organisaties. Ook hier lopen een aantal zaken door elkaar. Om te beginnen is leren in organisaties een nevenproduct van werken en geen doel op zich. Organisaties hebben bovendien geen leervraagstukken maar ontwikkelingsvraagstukken waarbij het leren (i.c. competentieontwikkeling) een deel van de oplossing kan zijn. Tenslotte is web 2.0 vooral een technologie voor de individuele kenniswerker (vergelijk het personal knowledge management zoals Dave Pollard dat beschrijft) en in mindere mate een tool van/voor de organisatie. Het gaat immers om ‘user control’ en niet om ‘organisational control’! Geen wonder dat de bedrijfsblogs en -wiki’s niet als paddestoelen uit de grond schieten. En dat is jammer want deze technologie biedt inderdaad prima mogelijkheden om in een bedrijfscontext samen te werken door kennis te delen en problemen op te lossen.

Mijn verwarring over een aantal van de uitspraken van Wilfred wordt misschien veroorzaakt omdat hij de begrippen lerende en werknemer door elkaar gebruikt.

De vraag die m.i. gesteld moet worden is of we die werknemer van de 21-ste eeuw wel kennen en of we op grond van die kennis weten welke leerdoelen we binnen het onderwijs zouden moeten formuleren. e-Learning tools helpen vooral bij het leren en hebben als zodanig niet direct met werken en probleemoplossen te maken. Deze tools komen dus van pas als leermiddel en dan vooral m.b.t. efficiënte kennisoverdracht (1.0) en bij samenwerkend leren (2.0). Het gaat dus om de 21-ste eeuwse student in plaats van de werknemer.

Wat een 21-ste eeuwse werknemer nodig heeft, zogenaamde 21-ste eeuwse vaardigheden, is een ander verhaal en volgens sommige sceptici niet meer dan een modeverschijnsel. Wie wel geloof hecht aan het beeld van de 21-ste kenniswerker kan vervolgens nog de vraag stellen of 20-ste eeuwse docenten wel in staat zijn 21-ste eeuwse kenniswerkers op te leiden. En als je dan eventueel toch als 21-ste eeuwse werknemer te boek mag staan is het tenslotte nog de vraag of je werkgever je de juiste tools wel ter beschikking stelt.

En dat brengt me mijn vraag t.a.v. competentiegericht onderwijs. Hierbij wordt uitgegaan van de gedachte dat competenties een bepaalde mate van duurzaamheid bezitten en ook transferabel zijn. Duurzaam in die zin dat bepaalde, meer generieke competenties,  werknemers in staat stellen zicht te blijven (mee)ontwikkelen. Transferabel in die zin dat er meer wordt gemikt op werkzekerheid dan op baanzekerheid en het switchen tussen beroepen en sectoren eenvoudiger is.

Afgezien van de vraag of deze 21-ste eeuwse werknemers ook kenniswerkers zijn die veelal met complexe problemen worstelen, geldt ook hier het voorbehoud of 20-ste eeuwse docenten wel in staat zijn om dit type beroepsbeoefenaren op te leiden. En dat terwijl veel van die studenten 19-de eeuwse vaardigheden als lezen, schrijven en rekenen nog  onvoldoende beheersen.

Weten we wel wat we doen en waarom?

Ik heb wel eens het gevoel dat, als het om competentiegericht onderwijs gaat, we van docenten verlangen dat ze studenten, die ze niet begrijpen, moeten opleiden met instrumenten, die ze niet beheersen, voor een toekomst, die ze niet kennen.

Dan zal het niemand bevreemden dat docenten huiverig zijn om die nieuwe leerdoelen naar de lespraktijk van alledag te vertalen.   

Een interessant bericht over deze ‘innovatieparadox’ is van de hand van Daniel Willingham die onderwijs tot de artificiële wetenschappen rekent, waardoor onderwijs zich onderscheidt van de natuurlijke wetenschappen.

Artificial sciences (e.g., civil engineering, urban planning, clinical psychology) do not seek to describe the world as it is, but to create an artifact to make the world more like it ought to be.

Een curriculum is een voorbeel van zo´n artefact. Dit betekent voor Willingham dat leerdoelen niet los gezien kunnen worden van onderwijsonderzoek en bepalend zijn voor diezelfde onderzoeksagenda. Daarbij speelt de vraag of die leerdoelen op een transparante wijze tot stand zijn gekomen en door docenten, ouders en andere partijsen worden onderschreven.  De leerdoelen in het (middelbaar) beroepsonderwijs worden bijvoorbeeld volgens Nico Hirtt nog steeds te veel bepaald door een Europese onderwijspolitiek die onderwijs vooral ziet als een economisch instrument.  

Vervolgens gaat Willingham in op het probleem van het meten van de voortgang m.b.t. de gestelde leerdoelen. En dat gaat bij het meten van kennis als vanouds veel eenvoudiger dan bij de meer abstracte doelen dan wel vaardigheden als kritisch denken, probleemoplossen, burgerschap en dergelijke.