Buitengaats

De leraar zou gebaat zijn bij meer reflectie op het eigen werk. Maar hij staat er niet altijd voor open.

Er niet open voor staan, er niet aan toe komen; ik laat graag in het  midden waar het aan ligt. Een uitspraak als deze, beginnend met “De leraar …” zal op veel tegenwerpingen en bezwaren mogen rekenen. En dan nog wel een uitspraak van de inspecteur-generaal voor het onderwijs, gedaan naar aanleiding van het meest recente onderwijsverslag “De staat van het Nederlandse onderwijs“.

Roeters: „Scholen hebben die gegevens, maar missen blijkbaar de kennis om er goed mee om te gaan.”

Kijkend naar deze uitspraak vind ik de kop van het bericht op de site van de inspectie “Scholen evalueren hun resultaten onvoldoende” aansprekender en ook meer ter zake dan de kop in Trouw: “Leraar geeft slechter les“.

We doen veel goede dingen in het onderwijs, maar weten dat niet altijd vast te houden of te verheffen tot leermoment. We hebben ook al vaker aangehoord dat we de cirkel/cyclus niet rond maken. Niet alleen scholen evalueren onvoldoende, ook leraren zijn daar zelf liever niet mee bezig. Wellicht komt dat mede door de wijze waarop reflectie en evaluatie worden ‘gebracht’ in termen van plan & control en checks & balances. Kretelogie die veel wordt gebezigd maar zo weinig met onderwijs te maken heeft. Daarbij laat ik de reguliere bedrijfsvoering graag even buiten beschouwing. (Hoe ik mijn kinderen opvoed, staat grotendeels los van de hoeveelheid zak- en kleedgeld die ik verantwoord vind dan wel de vraag of ik het redelijk vind dat zoon of dochter al op zestienjarige leeftijd bijverdient, etc.)

Door middel van de doorbraakmethode wordt de professional, in welke branche dan ook, geprikkeld om zelf aan de kwaliteit van het dagelijkse werk te sleutelen. Een methode die is bedacht door een professional en niet een of andere qualitymanagement-goeroe. Een methode, voor professionals, gericht op snelle resultaten (laaghangend fruit) en niet omkleedt met te veel bureaucratie. En deze professional, de Amerikaanse kinderarts Don Berwick, heeft er voor gekozen om te spreken van Plan-Do-Study-Act. Een simpele maar zeer doeltreffende aanpassing van het bekende Plan-Do-Check-Act.

Annette Roeters verontschuldigt zich welhaast door de volgende uitspraak:

Wij staan niet voor een evaluatie ván het onderwijs, maar eentje vóór het onderwijs. Wij willen dat scholen de komende jaren beter gebruik maken van gegevens die zij zelf al hebben.

Maar, beste mevrouw Roeters, een schooldoorlichting (externe evaluatie) is wel degelijk iets heel anders dan schoolontwikkeling (interne evaluatie). Dus laat het onderwijs nou studeren op ervaringen om er van te leren en laat de inspectie maar checken of de ervaringen wel aan de (normatieve) kwaliteit blijven voldoen. Innovatie is nu eenmaal geen normatief proces. En toezicht uitoefenen leidt al absoluut niet tot innovatie, i.c. ‘out of the box’-denken.

De controlevragen (tja, ik heb het woord niet bedacht; ijkpunten was me liever geweest) die de commissie Dijsselbloem heeft aangereikt, vormen volgens mij een goed kader voor onderwijsontwikkeling. Tenslotte begint iedere cyclus met nadenken (de planfase) en dus met het vaststellen van een aantal ontwerpprincipes of onderwijskundige ijkpunten. De term controlevragen veronderstelt echter dat je alweer verderop in de cyclus zit. Ook de commissie Dijsselbloem kan zich blijkbaar niet van een model van beheerste/gemanagede onderwijsontwikkeling